W przeszłości były schronieniem dla ludzi i zwierząt. Najstarsze ślady obecności człowieka w jaskini znaleziono w chińskiej prowincji Syczuan. Nasi przodkowie mieli tam mieszkać przed około 1,85 mln lat. W Polsce archeolodzy potwierdzili, że w jaskiniach Raj, Ciemna, Mamucia czy Nietoperza mieszkali przed przeszło 400 000 laty neandertalczycy.

W czasach nowożytnych wykorzystywano je sporadycznie jako miejsca schronienia. W Ojcowskim Parku Narodowym znajduje się jaskinia, w której ukrywać miał się przed czeskimi prześladowcami król Polski Władysław Łokietek, w Pieninach przewodnicy pokazują skalne mieszkanie Janosika i jego zbójców.

Ile jest jaskiń w Polsce?
Jaskinie w Polsce powstawały głównie w wyniku procesów krasowych, stąd też większość z nich znajduje się w południowej części kraju. Zinwentaryzowano około 4100 jaskiń, które różnią się długością i głębokością. Obiektów, które mają powyżej 100 metrów długości, jest około 170. Najdłuższą jest Jaskinia Wielka Śnieżna w Tatrach Zachodnich. Liczy 23,7 km długości i 824 m głębokości.
W miarę rozwoju turystyki część jaskiń wyposażono w odpowiednią infrastrukturę, oświetlenie, oznakowania i aparaturę badawczą. Obecnie w Polsce mamy 18 jaskiń przeznaczonych do ruchu turystycznego. Sześć z nich znajduje się w Tatrach Zachodnich, sześć na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, po jednej w Beskidach, Górach Świętokrzyskich oraz na Pomorzu Gdańskim.
W Tatrach Zachodnich turystom można polecić dwie jaskinie: Mroźną i Mylną. Najpopularniejsza jaskinia tatrzańska – Mroźna, ma długość 560 metrów i zwiedza się ją z przewodnikiem przez około 30 minut. Mylną zwiedza się samodzielnie. Przed wejściem warto wyposażyć się w odzież na zmianę oraz latarkę czołową. O wyprawie należy poinformować TOPR. Kształt jaskini i jej liczne odgałęzienia tworzą prawdziwy labirynt, w którym łatwo się zagubić.
W masywie Śnieżnika na wysokości 800 m n.p.m. znajdziemy jaskinię Niedźwiedzią w Kletnie. Wejście zostało odpowiednio oznakowane, a trasę wewnątrz jaskini zabezpieczono i oświetlono, toteż turyści mogą się tu czuć zupełnie bezpiecznie. Jest to jedna z najdłuższych i najładniejszych jaskiń w Polsce.

Jaskinia Raj
Bezsprzecznie najbardziej znaną jaskinią w Polsce jest wapienna jaskinia krasowa Raj położona w pobliżu Chęcin, około 11 km na południowy zachód od Kielc. Można ją zwiedzać z przewodnikiem od stycznia do listopada. Ze względu na dużą liczbę turystów warto wcześniej zarezerwować wycieczkę. Nawet w wakacje powinniśmy pamiętać, aby na zwiedzanie zabrać ciepłe rzeczy. Wewnątrz temperatura nie przekracza 8 stopni. Jaskinię wyróżnia bogata, dobrze zachowana szata naciekowa, a występujące tutaj skupiska stalaktytów mają unikatowe na skalę światową zagęszczenie. Niejednego turystę kusi, by zabrać ze sobą piękny stalaktyt. Po pierwsze to zabronione, a po drugie nie ma większego sensu.

– Nacieki pięknie wyglądają w jaskiniach, zwłaszcza gdy są dobrze oświetlone, gdy je się jednak wyniesie, tracą cały swój urok, ponieważ okazują się zwykłą wapienną skałą. W jaskini nacieki są jak zaczarowane, gdy zabierzemy je na zewnątrz, cały czar pryska

– mówi „Tygodnikowi Solidarność” miłośnik podziemnego świata i przewodnik Stanisław Krupa.

Andrzej Berezowski