Co musisz wiedzieć:

• Europejski Bank Centralny przygotowuje się do wyemitowania nowej serii banknotów. Do końca 2026 roku ma zapaść decyzja, czy wizerunek Marii Skłodowskiej-Curie pojawi się na banknocie o nominale 20 euro.
• Polskie władze apelowały do EBC, żeby na banknocie umieszczono pełne, polskie imię i nazwisko noblistki, a nie zredukowaną wersję. W komunikatach Banku pojawiał się bowiem tylko francuski zapis "Maria Curie"
• Służby prasowe EBC przekazały, że "Maria Curie (z domu Skłodowska) jest zapisem tymczasowym nazwiska badaczki, przyjętym na potrzeby komunikacyjne" i nie miał on rozstrzygać o pochodzeniu noblistki.

Choć urodzona w rządzonym przez rosyjskich carów Królestwie Polskim Maria Skłodowska wybrała – jak wielu Polaków w czasach zaborów – emigrację i karierę naukową na Zachodzie Europy, gdzie mogła marzyć o powrocie Polski na mapy świata i działać, ma miarę swoich możliwości, na rzecz restytucji swojej ojczyzny. Wyjazd na studia na paryskiej Sorbonie to również efekt zakazu edukowania kobiet obowiązującego w Polsce, tak jak w całej carskiej Rosji.

Rad i polon w kieszeniach fartucha

W działalność polskiej emigracji we Francji zaangażowała się już na samym początku studiów nad promieniotwórczością – nauką wtedy jeszcze zupełnie nieznaną, choć rozpalającą umysły i marzenia współczesnych jej naukowców, m.in. Alberta Einsteina, największego fizyka XX wieku, z którym zaprzyjaźniła się pod koniec życia.

W Paryżu, gdzie wyszła za mąż za innego fizyka, Piotra Curie, odkryła dwa pierwsze pierwiastki promieniotwórcze. Polon, który nazwała na cześć swojej wymarzonej ojczyzny, i rad, którego nazwa powstała od radiacji, stały się natychmiast obiektami pożądania największych ośrodków naukowych na świecie, jednak część z pozyskanych pierwiastków – nieziemsko drogich wówczas – nosiła w kieszeniach swoich fartuchów, nie ukrywając, że mają stać się zaczątkiem instytutów naukowych w wolnej – nigdy w to nie zwątpiła – Polsce.

Rzeczywiście kilkadziesiąt lat później tworzyła w Warszawie Instytut Radowy, gdzie znalazły się owe trzymane ze skrupulatnością fragmenty skał. Skał, które – trzeba to zauważyć – doprowadziły w końcu do jej śmierci, bo ciągły kontakt z promieniotwórczymi pierwiastkami wywołał chorobę popromienną. Wcześniej jednak Maria zdążyła zasłużyć na dwie Nagrody Nobla – w dziedzinie fizyki i chemii – rozwinąć radiochemię, a także przekonać kilka ośrodków naukowych do przeprowadzenia badań nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości.

Osiągnięcia i przyjaźnie Marii można byłoby rozłożyć na kilkadziesiąt porywających biografii. W ich tle zawsze jednak była miłość do ojczyzny – najpierw wymarzonej, potem odzyskanej – choć mimo polskiej narodowości i sentymentów do kraju nigdy nie otrzymała polskiego obywatelstwa.

Polka od początku do końca

Skłodowska-Curie nigdy nie zrezygnowała ze swojego polskiego pochodzenia, tak jak nie zrezygnowała z rodowego nazwiska, o czym świetnie wiedział Komitet Noblowski, wielokrotnie powiadamiany o tym, komu ma przyznać obie nagrody.

Informacja ta najwyraźniej nie wystarczyła unijnym urzędnikom z Europejskiego Banku Centralnego, którzy przygotowali i rozpoczęli projekt umieszczenia na awersie nowego banknotu 20 euro podobizny wielkiej Polki.

Według projektu na banknocie ma ona figurować jako Marie Curie (urodzona jako Skłodowska), choć to ostatnie jest dopiskiem wyłącznie na dokumentach dotyczących projektu nowych pieniędzy, co wywołało sprzeciw w wielu polskich organizacjach naukowych i zmusiło nawet polski rząd – zwykle niechętny do poprawiania unijnych instytucji – do interwencji.

Może nie będzie jej wcale

– „Marie Curie (urodzona jako Skłodowska)” jest zapisem tymczasowym nazwiska badaczki, przyjętym na potrzeby komunikacyjne; nie miał on rozstrzygać o jej pochodzeniu – brzmi dzisiaj oficjalny komunikat służb prasowych Europejskiego Banku Centralnego. Dalej jest wyjaśnienie, że EBC szykuje się do wyemitowania nowej serii banknotów euro, a zgodnie z propozycją znaleźć się mają na nich motywy związane z europejską kulturą albo ptaki i rzeki. W serii „kulturalnej” na banknocie o nominale 20 euro miałaby się znaleźć polska badaczka Marie Curie. Nasza noblistka znaleźć się ma na banknocie na tle uczelni, jednak nie będzie to uczelnia polska.

– W grudniu 2021 roku ogłosiliśmy plany przeprojektowania naszych banknotów euro, co jest częścią procesu opracowywania nowych. Chcemy zapewnić, aby banknoty euro pozostały dostępne i przystępne, a także aby nadal stanowiły bezpieczny i wydajny środek płatniczy – wyjaśnia dalej EBC. – Jednak decyzja o tym, czy wizerunek Marii Skłodowskiej-Curie pojawi się w ogóle na banknocie, nie została jeszcze podjęta. Zależy to od ostatecznego rozstrzygnięcia dotyczącego motywu, jaki ma znaleźć się na nowej serii banknotów.

Zmiana nazwiska? Na to raczej liczyć nie możemy, nieoficjalnie przyznają pracownicy EBC. W całym projekcie chodzi przede wszystkim o pokazanie europejskiego dorobku kulturowego i naukowego. Europejskiego w znaczeniu krajów, które za Europę się uważają. Polska oraz inne państwa przyjęte na etapie rozszerzania Unii przez Brukselę i Frankfurt wciąż nie są uważane za część europejskiej spuścizny kulturowej czy naukowej. EBC przyznaje w wyjaśnieniach, że obecna wersja jest wykorzystywana w komunikacji banku i „nie stała za jej użyciem intencja, by rozstrzygać o pochodzeniu czy przynależności narodowej”. To wyjaśnienie wystarczyło rządowi, aby nie kontynuować protestu w sprawie polskiej noblistki, choć resort nauki w rozmowach z mediami zauważył, że inne postaci historyczne, które mają się znaleźć na banknotach euro – na przykład Miguel de Cervantes czy Ludwig van Beethoven – zachowują swoje oryginalne imiona i nazwiska.

• Komunikat dla mieszkańców Wrocławia
• "Przegryw, któremu się nie udało". Burza w sieci po programie TVN
• Pilny komunikat: "Nie klikaj w to". Nowy sposób oszustów
• Ekspert dotarła do stenogramów obrad twórców Konstytucji i obala mity na temat ich intencji w sprawie KRS
• PKO BP wydał pilny komunikat