Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny

Gołąbki, kapusta modra, bigos czy kapuśniak to popisowe dania kuchni polskiej, wykorzystujące kapustę białą i czerwoną. Anglicy zajadają się rukwią wodną, a Skandynawowie rzepą. Azjaci z upodobaniem robią dania z kapusty chińskiej, zwanej pakczoj, oraz z pekińskiej. Wszystkie te rośliny należą do licznej rodziny warzyw krzyżowych, których walory odżywcze łączą się z pozytywnym wpływem na nasze zdrowie.
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Nazwa warzywa krzyżowe pochodzi z łacińskiego słowa oznaczającego krucyfiks, ponieważ kwiaty tych roślin przypominają krzyż. Warto to sprawdzić, przechodząc obok żółtego pola kwitnącego rzepaku czy pochyliwszy się nad zapomnianą w ogródku rzodkiewką z czteropłatkowym białym kwiatuszkiem.

Duża beczka kapustnych

Warzywa krzyżowe, określane również kapustnymi, uprawia się na całym świecie, oprócz Antarktydy i lasów równikowych. Do najbardziej powszechnych należą kapusta biała, czerwona, włoska, właściwa chińska i pekińska, rzepak, brokuł, kalafior, brukselka, kalarepa, brukiew, rzodkiewka, rzepa, rzeżucha, rukiew wodna i gorczyca. Obok nich do tej licznej rodziny należy także wyciskający łzy chrzan oraz znana z dań kuchni włoskiej rokietta siewna, czyli rukola. O ich obecności w naszym menu od wieków świadczy mnóstwo zabawnych powiedzonek i przysłów, choć nie zawsze dla tych warzyw pochlebnych.

Cenne związki warzyw krzyżowych

Zdaniem grupy naukowców dzięki zawartości różnych związków chemicznych należących do glukozynolanów rośliny te wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Wszystkie są też bogate w selen, wapń, magnez, żelazo, potas, siarkę oraz witaminy: K, E, C, PP, a także błonnik. Pojedynczo wyróżniają się zawartością szczególnych składników, mających pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. W jarmużu znajdziemy najwięcej witaminy A. Brokuły, kapustę białą oraz chińską cechuje wysoka zawartość organicznego związku siarki – sulforafanu (powstającego z rozpadu glukozynolanu), znanego z korzystnego działania przeciwnowotworowego i przeciwbakteryjnego. Ponieważ ten związek występuje w warzywach w formie nieaktywnej, należy poddać je obróbce: pokroić, posiekać i przeżuć – aby doszło do jego aktywacji. Najlepiej jeść je na surowo, choćby pod postacią sałatek, gdyż zawartość sulforafanu, będącego silnym przeciwutleniaczem, jest w takiej formie znacznie większa niż w gotowanej czy pieczonej. W jednym z badań wykazano, że surowe brokuły mają 10 razy więcej drogocennego związku niż gotowane. Zawierają ponadto, podobnie jak brukselka, dużo kwasu foliowego. W wyniku krojenia warzyw krzyżowych glukozynolany rozpadają się, m.in. na substancję wpływającą na poziom estrogenów, a w przypadku kobiet w ciąży zwiększającą produkcję mleka.

Wpływ kapustnych na zdrowie

Wpływ spożywania warzyw krzyżowych na prewencję chorób układu krwionośnego nie jest do końca zbadany, ale ponad 10-letnie obserwacje przeprowadzone w Szanghaju potwierdziły, że ryzyko zgonu z powodu chorób układu krwionośnego u osób spożywających dużo warzyw krzyżowych było o jedną trzecią mniejsze niż osób rzadko po nie sięgających. Nie wszyscy naukowcy są do końca przekonani o wpływie warzyw krzyżowych na prewencję nowotworów. Wynika to z niewielkiej ilości badań potwierdzających tę kwestię, ale prace nad nimi trwają. Pojawiło się jedno przeprowadzone tylko wśród kobiet badanie kohortowe z pozytywnym wynikiem. Wykazało, że spożywanie warzyw krzyżowych może zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy (ale nie odbytnicy). Wśród innej grupy kobiet przeprowadzono badanie w kierunku raka płuc i zauważono korzystny wpływ spożywania kapustnych, ale dopiero gdy ich ilość była większa niż pięć porcji w tygodniu.

Już w latach 70. XX wieku opublikowano wyniki potwierdzające pozytywny wpływ tej grupy roślin na profilaktykę raka jelita grubego i prostaty. Prawdopodobnie warzywa krzyżowe mocno podkręcają działanie systemu odtruwającego, a właściwie jego enzymów. Powoduje to szybsze oczyszczanie organizmu oraz uwalnianie glutationu – naturalnego przeciwutleniacza wspomagającego wydalanie toksyn i kancerogenów. Wykazano, że warzywa krzyżowe przez zawartość sulforafanu, który bierze udział w redukcji stanów zapalnych w organizmie – a co za tym idzie długotrwałego stresu oksydacyjnego – mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów oraz prewencji depresji i lęku. Mogą też przyczynić się do ochrony bariery płucnej i zwiększenia odporności na uszkodzenia spowodowane infekcjami wirusowymi.

Produkty zawierające gorczycę białą wskazane są przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Znajdują zastosowanie w leczeniu niestrawności, wzdęć, nieżytu żołądka oraz jelit, a także przynoszą ulgę w zaparciach. Nasiona gorczycy białej są znane w gastronomii, na przykład jako składnik musztard, marynat, dressingów i zalew do konserwowania, jednak okazuje się, że gorczyca ma też właściwości lecznicze.

Uwaga na działanie niepożądane

Nadmierne spożycie warzyw bogatych w glukozynolany może wiązać się z wystąpieniem niekorzystnych skutków, takich jak przyrost masy tarczycy, choć maleje on wraz z ilością spożywanego jodu. Gotowanie bez przykrycia „obezwładnia” odpowiedzialne za przyrost wola substancje zawarte w kapustnych. Dlatego w przypadku osób z chorobami tarczycy nie jest konieczne całkowite wyeliminowanie tych warzyw z diety, tylko ich redukcja i unikanie dań surowych. Stosując zbilansowaną dietę, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Przeciwwskazaniem do jedzenia kiszonek są choroby nerek i wątroby, kamica szczawianowo-wapniowa, nadciśnienie oraz nietolerancja histaminy. Osoby zmagające się z tymi dolegliwościami nie powinny spożywać dużych ilości kiszonej kapusty. Kapustne mogą zwiększać dolegliwości jelitowe, choćby produkcję gazów, co potęguje zbyt długie gotowanie oraz dodatek zasmażki. Dlatego warto do dań z kapusty dodawać przyprawy działające rozkurczowo, hamujące fermentację i pobudzające trawienie, takie jak kminek, majeranek, anyż, oregano, liście laurowe, imbir i cząber.

Z warzywniaka na talerz

Warzywa krzyżowe występują w wielu smacznych daniach, takich jak sałatki, zapiekanki, gulasze czy zupy. Jednak na zawartość witamin w potrawie negatywny wpływ ma obróbka termiczna. Im krócej więc je gotujemy, tym lepiej, wystarczy 5–10 minut od momentu zagotowania wody, a najlepszym rozwiązaniem jest gotowanie na parze. Na przyswajalność cennych składników wpływa obecność innych substancji w diecie – przede wszystkim tłuszczu, zwłaszcza jeśli chodzi o witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Zwraca się uwagę, że warzywa krzyżowe w formie surowej i po obróbce termicznej mają niską wartość energetyczną, dlatego są często zalecane w dietach redukcyjnych. Można po nie sięgać, by zmniejszyć kaloryczność dań. Na przykład wykorzystać rozdrobniony kalafior jako spód do pizzy, a na surowo jako bazę ciekawych sałatek. Jednak w sałatkowym imperium pierwsze skrzypce gra sałatka coleslaw z szatkowanej kapusty białej. Z kolei kapusta kiszona, nasz produkt narodowy, to temat na osobny artykuł o prozdrowotnych właściwościach kapusty, zadający kłam podejrzeniu, że „kapusta – głowa pusta”, a odkrywający, że zawartość witaminy C w głąbie kapuścianym jest dwukrotnie wyższa niż w liściach. W bogatej rodzinie warzyw krzyżowych każdy znajdzie swój ulubiony gatunek, ale warto korzystać szeroko z całej palety smaków, kształtów i kolorów.

 


Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

POLECANE
„Wygląda na to, że Tusk nic się nie zmienił, a polityka resetu z Rosją będzie kontynuowana” z ostatniej chwili
„Wygląda na to, że Tusk nic się nie zmienił, a polityka resetu z Rosją będzie kontynuowana”

Wygląda na to, że Donald Tusk nic, a nic się nie zmienił, a polityka resetu z Rosją będzie kontynuowana - ocenił rzecznik PiS Rafał Bochenek odnosząc się do wypowiedzi lidera PO o tym, że PiS nawet w takiej sprawie jak protest kierowców naraża na szwank fundamentalne interesy Polski z Ukrainą, Rosją i Europą.

Tragiczny wypadek w kopalni Sobieski w Jaworznie. Nie żyje czterech górników z ostatniej chwili
Tragiczny wypadek w kopalni Sobieski w Jaworznie. Nie żyje czterech górników

Cztery osoby zginęły wskutek wypadku, do którego doszło we wtorek po południu w kopalni Sobieski w Jaworznie (Śląskie) - poinformował PAP dyspozytor Wyższego Urzędy Górniczego w Katowicach. Wypadek nastąpił podczas płukania rurociągu podsadzkowego.

Koło na Rzecz Równości i Różnorodności UŚ nie życzy sobie wykładu Łukasza Sakowskiego, który został jako nastolatek nakłoniony do tranzycji przez dorosłego transseksualistę z ostatniej chwili
"Koło na Rzecz Równości i Różnorodności UŚ" nie życzy sobie wykładu Łukasza Sakowskiego, który został jako nastolatek nakłoniony do tranzycji przez dorosłego transseksualistę

"Stanowczo sprzeciwiamy się organizacji spotkania z mgr. Łukaszem Sakowskim na 7. Śląskim Festiwalu Nauki w Katowicach" – pisze w mediach społecznościowych "Koło Naukowe na rzecz Równości i Różnorodności UŚ".

Stoltenberg: Sojusznicy potwierdzili determinację we wspieraniu Ukrainy na jej drodze do NATO z ostatniej chwili
Stoltenberg: Sojusznicy potwierdzili determinację we wspieraniu Ukrainy na jej drodze do NATO

Na spotkaniu szefów MSZ sojusznicy potwierdzili determinację we wspieraniu Ukrainy na jej drodze do NATO oraz niezachwiane poparcie dla Kijowa - powiedział sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg we wtorek na konferencji kończącej pierwszy dzień spotkania szefów dyplomacji państw Sojuszu w Brukseli.

Znany publicysta miał wypadek z ostatniej chwili
Znany publicysta miał wypadek

"Taka sytuacja w drodze powrotnej z Zamościa (...) wpadnięcie w poślizg i utrata panowania nad pojazdem" – pisze na platformie X (dawniej Twitter) znany publicysta, politolog, prezes Nowej Konfederacji i autor książek Bartłomiej Radziejewski, informując o wypadku drogowym, w którym miał nieszczęście wziąć udział.

Tusk: Oni narażają nasze stosunki z Rosją [VIDEO] z ostatniej chwili
Tusk: "Oni narażają nasze stosunki z Rosją" [VIDEO]

Podczas wtorkowej konferencji prasowej w Sejmie przewodniczący PO Donald Tusk zarzucił rządowi Mateusza Morawieckiego, że naraża na szwank relacje m.in z... Rosją.

Były komandos chciał wyeliminować Cenckiewicza i Woyciechowskiego. Jest akt oskarżenia z ostatniej chwili
Były komandos chciał "wyeliminować" Cenckiewicza i Woyciechowskiego. Jest akt oskarżenia

Prokuratura Okręgowa w Warszawie przesłała do sądu akt oskarżenia przeciwko byłemu komandosowi Przemysławowi K. w związku z groźbami i nawoływaniem do pozbawienia życia Piotra Woyciechowskiego i Sławomira Cenckiewicza.

Wobec ataku hybrydowego Finlandia zamyka całą granicę z Rosją z ostatniej chwili
Wobec ataku hybrydowego Finlandia zamyka całą granicę z Rosją

Cała granica z Rosją zostaje zamknięta. Imigranci napływający w stronę Finlandii przez Rosję nie będą mogli przekroczyć wschodniej granicy i składać podań o azyl. Przez granicę fińsko-rosyjską dopuszczalny będzie tylko przewóz towarów – zdecydował we wtorek fiński rząd.

Opublikowano listę firm, które miały importować zboże z Ukrainy z ostatniej chwili
Opublikowano listę firm, które miały importować zboże z Ukrainy

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi udostępnił listę firm importujących zboże z Ukrainy.

Żona szefa ukraińskiego wywiadu otruta. „Widać tu rosyjski ślad” z ostatniej chwili
Żona szefa ukraińskiego wywiadu otruta. „Widać tu rosyjski ślad”

– W zatruciu małżonki szefa ukraińskiego wywiadu wojskowego (HUR) Kyryła Budanowa widać wyraźny rosyjski ślad. Awanturnicze akcje Budanowa przeciwko Rosji od dawna irytują rosyjską armię i służby specjalne – ocenił szef Centrum Badań Wojskowych i Prawnych w Kijowie Ołeksandr Musijenko.

REKLAMA

Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny

Gołąbki, kapusta modra, bigos czy kapuśniak to popisowe dania kuchni polskiej, wykorzystujące kapustę białą i czerwoną. Anglicy zajadają się rukwią wodną, a Skandynawowie rzepą. Azjaci z upodobaniem robią dania z kapusty chińskiej, zwanej pakczoj, oraz z pekińskiej. Wszystkie te rośliny należą do licznej rodziny warzyw krzyżowych, których walory odżywcze łączą się z pozytywnym wpływem na nasze zdrowie.
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa Przeciwnowotworowe zalety kapuścianej rodziny
Warzywa kapustne. Ilustracja poglądowa / pxfuel.com

Nazwa warzywa krzyżowe pochodzi z łacińskiego słowa oznaczającego krucyfiks, ponieważ kwiaty tych roślin przypominają krzyż. Warto to sprawdzić, przechodząc obok żółtego pola kwitnącego rzepaku czy pochyliwszy się nad zapomnianą w ogródku rzodkiewką z czteropłatkowym białym kwiatuszkiem.

Duża beczka kapustnych

Warzywa krzyżowe, określane również kapustnymi, uprawia się na całym świecie, oprócz Antarktydy i lasów równikowych. Do najbardziej powszechnych należą kapusta biała, czerwona, włoska, właściwa chińska i pekińska, rzepak, brokuł, kalafior, brukselka, kalarepa, brukiew, rzodkiewka, rzepa, rzeżucha, rukiew wodna i gorczyca. Obok nich do tej licznej rodziny należy także wyciskający łzy chrzan oraz znana z dań kuchni włoskiej rokietta siewna, czyli rukola. O ich obecności w naszym menu od wieków świadczy mnóstwo zabawnych powiedzonek i przysłów, choć nie zawsze dla tych warzyw pochlebnych.

Cenne związki warzyw krzyżowych

Zdaniem grupy naukowców dzięki zawartości różnych związków chemicznych należących do glukozynolanów rośliny te wykazują właściwości przeciwnowotworowe. Wszystkie są też bogate w selen, wapń, magnez, żelazo, potas, siarkę oraz witaminy: K, E, C, PP, a także błonnik. Pojedynczo wyróżniają się zawartością szczególnych składników, mających pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. W jarmużu znajdziemy najwięcej witaminy A. Brokuły, kapustę białą oraz chińską cechuje wysoka zawartość organicznego związku siarki – sulforafanu (powstającego z rozpadu glukozynolanu), znanego z korzystnego działania przeciwnowotworowego i przeciwbakteryjnego. Ponieważ ten związek występuje w warzywach w formie nieaktywnej, należy poddać je obróbce: pokroić, posiekać i przeżuć – aby doszło do jego aktywacji. Najlepiej jeść je na surowo, choćby pod postacią sałatek, gdyż zawartość sulforafanu, będącego silnym przeciwutleniaczem, jest w takiej formie znacznie większa niż w gotowanej czy pieczonej. W jednym z badań wykazano, że surowe brokuły mają 10 razy więcej drogocennego związku niż gotowane. Zawierają ponadto, podobnie jak brukselka, dużo kwasu foliowego. W wyniku krojenia warzyw krzyżowych glukozynolany rozpadają się, m.in. na substancję wpływającą na poziom estrogenów, a w przypadku kobiet w ciąży zwiększającą produkcję mleka.

Wpływ kapustnych na zdrowie

Wpływ spożywania warzyw krzyżowych na prewencję chorób układu krwionośnego nie jest do końca zbadany, ale ponad 10-letnie obserwacje przeprowadzone w Szanghaju potwierdziły, że ryzyko zgonu z powodu chorób układu krwionośnego u osób spożywających dużo warzyw krzyżowych było o jedną trzecią mniejsze niż osób rzadko po nie sięgających. Nie wszyscy naukowcy są do końca przekonani o wpływie warzyw krzyżowych na prewencję nowotworów. Wynika to z niewielkiej ilości badań potwierdzających tę kwestię, ale prace nad nimi trwają. Pojawiło się jedno przeprowadzone tylko wśród kobiet badanie kohortowe z pozytywnym wynikiem. Wykazało, że spożywanie warzyw krzyżowych może zmniejszyć ryzyko raka okrężnicy (ale nie odbytnicy). Wśród innej grupy kobiet przeprowadzono badanie w kierunku raka płuc i zauważono korzystny wpływ spożywania kapustnych, ale dopiero gdy ich ilość była większa niż pięć porcji w tygodniu.

Już w latach 70. XX wieku opublikowano wyniki potwierdzające pozytywny wpływ tej grupy roślin na profilaktykę raka jelita grubego i prostaty. Prawdopodobnie warzywa krzyżowe mocno podkręcają działanie systemu odtruwającego, a właściwie jego enzymów. Powoduje to szybsze oczyszczanie organizmu oraz uwalnianie glutationu – naturalnego przeciwutleniacza wspomagającego wydalanie toksyn i kancerogenów. Wykazano, że warzywa krzyżowe przez zawartość sulforafanu, który bierze udział w redukcji stanów zapalnych w organizmie – a co za tym idzie długotrwałego stresu oksydacyjnego – mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów oraz prewencji depresji i lęku. Mogą też przyczynić się do ochrony bariery płucnej i zwiększenia odporności na uszkodzenia spowodowane infekcjami wirusowymi.

Produkty zawierające gorczycę białą wskazane są przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Znajdują zastosowanie w leczeniu niestrawności, wzdęć, nieżytu żołądka oraz jelit, a także przynoszą ulgę w zaparciach. Nasiona gorczycy białej są znane w gastronomii, na przykład jako składnik musztard, marynat, dressingów i zalew do konserwowania, jednak okazuje się, że gorczyca ma też właściwości lecznicze.

Uwaga na działanie niepożądane

Nadmierne spożycie warzyw bogatych w glukozynolany może wiązać się z wystąpieniem niekorzystnych skutków, takich jak przyrost masy tarczycy, choć maleje on wraz z ilością spożywanego jodu. Gotowanie bez przykrycia „obezwładnia” odpowiedzialne za przyrost wola substancje zawarte w kapustnych. Dlatego w przypadku osób z chorobami tarczycy nie jest konieczne całkowite wyeliminowanie tych warzyw z diety, tylko ich redukcja i unikanie dań surowych. Stosując zbilansowaną dietę, zmniejsza się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Przeciwwskazaniem do jedzenia kiszonek są choroby nerek i wątroby, kamica szczawianowo-wapniowa, nadciśnienie oraz nietolerancja histaminy. Osoby zmagające się z tymi dolegliwościami nie powinny spożywać dużych ilości kiszonej kapusty. Kapustne mogą zwiększać dolegliwości jelitowe, choćby produkcję gazów, co potęguje zbyt długie gotowanie oraz dodatek zasmażki. Dlatego warto do dań z kapusty dodawać przyprawy działające rozkurczowo, hamujące fermentację i pobudzające trawienie, takie jak kminek, majeranek, anyż, oregano, liście laurowe, imbir i cząber.

Z warzywniaka na talerz

Warzywa krzyżowe występują w wielu smacznych daniach, takich jak sałatki, zapiekanki, gulasze czy zupy. Jednak na zawartość witamin w potrawie negatywny wpływ ma obróbka termiczna. Im krócej więc je gotujemy, tym lepiej, wystarczy 5–10 minut od momentu zagotowania wody, a najlepszym rozwiązaniem jest gotowanie na parze. Na przyswajalność cennych składników wpływa obecność innych substancji w diecie – przede wszystkim tłuszczu, zwłaszcza jeśli chodzi o witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Zwraca się uwagę, że warzywa krzyżowe w formie surowej i po obróbce termicznej mają niską wartość energetyczną, dlatego są często zalecane w dietach redukcyjnych. Można po nie sięgać, by zmniejszyć kaloryczność dań. Na przykład wykorzystać rozdrobniony kalafior jako spód do pizzy, a na surowo jako bazę ciekawych sałatek. Jednak w sałatkowym imperium pierwsze skrzypce gra sałatka coleslaw z szatkowanej kapusty białej. Z kolei kapusta kiszona, nasz produkt narodowy, to temat na osobny artykuł o prozdrowotnych właściwościach kapusty, zadający kłam podejrzeniu, że „kapusta – głowa pusta”, a odkrywający, że zawartość witaminy C w głąbie kapuścianym jest dwukrotnie wyższa niż w liściach. W bogatej rodzinie warzyw krzyżowych każdy znajdzie swój ulubiony gatunek, ale warto korzystać szeroko z całej palety smaków, kształtów i kolorów.

 



Oceń artykuł
Wczytuję ocenę...

 

Polecane
Emerytury
Stażowe