Dr Adam Cyra: Kadra dowódcza ZWZ/AK więziona w KL Auschwitz

W 1995 r. z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy AK z Okręgu Śląskiego przy wejściu do bloku nr 15 na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, w którym mieści się wystawa, zatytułowana „Walka i martyrologia narodu polskiego w latach 1939 – 1945”, została odsłonięta tablica pamiątkowa z następującym napisem: „W hołdzie żołnierzom AK i ludziom niosącym pomoc więźniom. Towarzysze walki 1995”.
Brama Auschwitz Dr Adam Cyra: Kadra dowódcza ZWZ/AK więziona w KL Auschwitz
Brama Auschwitz / Wikipedia CC BY-SA 3,0 bibi595

W dniu 14 lutego 1942 r. Związek Walki Zbrojnej przekształcił się w Armię Krajową, która miała rozbudowany konspiracyjny system i posiadała sprawnie działający aparat dowodzenia.

Komenda Główna ZWZ/AK w czasie wojny sukcesywnie rozrastała się, poczynając od kilkuosobowego zespołu w dniu 27 września 1939 r. – do 1195 oficerów, podchorążych i podoficerów w lutym 1944 r. Do tej liczby należy dodać trudną do określenia ilość szeregowych żołnierzy, która zapewne wahała się w granicach 2000 – 3000. Zatem stan personalny KG ZWZ/AK wynosił około 3000 – 4000 ludzi.

Konspiracja i walka musiały pociągać straty w szeregach żołnierzy podziemia. Było to wkalkulowane w ryzyko przyjętej postawy wobec niemieckiego okupanta, tworząc stały element codzienności konspiracyjnej.

Aresztowania wynikały z jednej strony ze sprawności aparatu policyjnego przeciwnika, lecz również przyczynami aresztowań stawały się ludzka niefrasobliwość, brak wyobraźni oraz czasami nieprzestrzeganie podstawowych zasad konspiracyjnych. Straty powodowała także eksterminacyjna polityka okupanta w stosunku do narodu polskiego. Można wskazać wiele przypadkowych aresztowań, zatrzymań w łapankach, a następnie egzekucji czy wywiezienia do obozów koncentracyjnych członków konspiracji, którzy nie zostali przez wroga nigdy zidentyfikowani.

W okresie od marca 1941 r. do lutego 1944 r. sama KG ZWZ/AK straciła w zabitych 457 i aresztowanych 1001 osób. Niewątpliwie słuszny jest pogląd, iż straty KG ZWZ/AK mogły wynosić ponad 1500 żołnierzy, lecz dokładne ustalenia w tym względzie nie są możliwe.

Z tej liczby 38 prominentnych osób zostało osadzonych w KL Auschwitz, z tego 11 spośród nich tam zginęło, 2 po przeniesieniu do innego obozu, 3 w trakcie wojny, a 22 przeżyło (4 zbiegły, 4 zwolniono z obozu, po wojnie 2 osoby zamordowano podczas represji komunistycznych).

Z komend Obszarów i Okręgów, czyli drugiego szczebla dowodzenia, znalazło się w KL Auschwitz 51 osób, z tego w obozie oświęcimskim zginęło 26 osób, co stanowi odsetek ponad 50%, 5 w innych obozach, a 2 podczas wojny w innych okolicznościach (łącznie 33 osoby, prawie 65%), a przeżyło 18, co stanowi odsetek ponad 35%.

Niewątpliwie największe ilościowo straty poniosły Obszary: Lwowski (Okręgi: Lwów, Stanisławów i Tarnopol) i Krakowski (Okręgi: Kraków i Śląsk). Z tego drugiego terenu uwięziono w KL Auschwitz 20 osób, a z tej liczby zginęło 16, czyli 80%.

Z dwóch najniższych poziomów konspiracyjnej struktury organizacyjnej ZWZ/AK, czyli komend Inspektoratów Rejonowych i Obwodów, osadzono w KL Auschwitz 99 osób. Z tej liczby 73 osoby zginęły, a tylko 26 przeżyło. Stąd straty śmiertelne w stosunku do tych, którzy przeżyli, wynoszą 74% do 26%.

W KL Auschwitz łącznie – z różnych szczebli dowodzenia – osadzono 188 członków kadry dowódczej ZWZ/AK. Z tej liczby 140 było oficerami służby stałej i rezerwy Wojska Polskiego, natomiast 48 nie posiadało przygotowania wojskowego. Ich status wykształcenia kształtował się następująco: 57 osób posiadało wykształcenie wyższe (w tym 8 ukończyło wyższe szkoły oficerskie), 116 osób legitymowało się wykształceniem średnim (w tym 37 ukończyły dodatkowo szkołę podchorążych), 2 podstawowe, a w stosunku do 11 osób nie można ustalić danych dotyczących ich wykształcenia. Najstarsza z tych osób urodziła się w 1884 r., a najmłodsza z nich w 1925 r., lecz największa liczba z nich – 71 osób, tj. ponad 40%, urodziła się w przedziale czasowym 1901 – 1910.

Poniesione straty śmiertelne omawianej kadry dowódczej w KL Auschwitz wynoszą 103 osoby (55%), 11 w innych obozach, 7 podczas wojny (łącznie 122 osoby, tj. ponad 65%).

Ustalenie pełnych strat wśród członków KG ZWZ/AK nie było możliwe w czasie trwania wojny, a także nie jest w pełni możliwe dzisiaj. Wykazy strat zamieszczane w meldunkach półrocznych dla Naczelnego Wodza i polskiego rządu emigracyjnego w Londynie były zawsze obwarowywane zastrzeżeniami, że przesłane dane są niepełne. Stwierdzenie to głównie dotyczyło terenu, ale z pewnością w jakiejś mierze można je odnieść również do Komendy Głównej ZWZ/AK.

[Informacje pochodzą z pracy doktorskiej Jerzego Dębskiego „Kadra dowódcza SZP/ZWZ/AK w KL Auschwitz-Birkenau w latach 1940 – 1945”. Książka Jerzego Dębskiego została wydana w 2009 r.]


 

POLECANE
Potężna awaria w  Ministerstwie Sprawiedliwości z ostatniej chwili
Potężna awaria w Ministerstwie Sprawiedliwości

Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało w środę, że ze względu na awarię u dostawcy infrastruktury, systemy resortu są chwilowo niedostępne.

Ekspert: Zaangażowanie Polski w sprawie zablokowania umowy z Mercosur wynosi 0,00% z ostatniej chwili
Ekspert: Zaangażowanie Polski w sprawie zablokowania umowy z Mercosur wynosi 0,00%

Porozumienie Unii Europejskiej z krajami Mercosur wciąż nie zostało zatwierdzone – i wciąż można je zablokować. Zdaniem byłego europosła Jacka Saryusza-Wolskiego, Polska ma tu do odegrania kluczową rolę, ale... nie robi nic.

Przywrócenie kontroli to oszustwo. Opublikowano nagranie z granicy polsko-niemieckiej z ostatniej chwili
"Przywrócenie kontroli to oszustwo". Opublikowano nagranie z granicy polsko-niemieckiej

7 lipca rozpoczęły się kontrole na granicach RP z Niemcami oraz Litwą, które mają być prowadzone przez 30 dni. Obserwatorzy granic uważają, że kontrole to działania pozorowane, a ich prawdziwą intencją jest zablokowanie Ruchu Obrony Granic.

Na Most Grunwaldzki we Wrocławiu wróci niemiecka nazwa Wiadomości
Na Most Grunwaldzki we Wrocławiu wróci niemiecka nazwa

Wrocławski most Grunwaldzki czeka przebudowa. W trakcie remontu ma wrócić napis "Kaiserbrücke". Ta nazwa powraca już drugi raz. Poprzednim razem most nazwano tak ponownie po dojściu Hitlera do władzy. 

Niepokojące informacje z granicy. Komunikat Straży Granicznej pilne
Niepokojące informacje z granicy. Komunikat Straży Granicznej

Straż Graniczna publikuje raporty dotyczące wydarzeń na polskiej granicy, która znajduje się pod naciskiem ataku hybrydowego zarówno ze strony Białorusi, jak i Niemiec

Pogłębia się kryzys Polski 2050. Ważna postać w partii rezygnuje z ostatniej chwili
Pogłębia się kryzys Polski 2050. Ważna postać w partii rezygnuje

Pogłębia się kryzys ugrupowania Polska 2050 Szymona Hołowni. Po głośnym odejściu poseł Izabeli Bodnar dziś poinformowano, że z pełnionej funkcji zrezygnowała sekretarz generalna partii Agnieszka Baranowska.

Nie podjęła opieki. Komunikat warszawskiego zoo gorące
"Nie podjęła opieki". Komunikat warszawskiego zoo

Warszawskie zoo chętnie dzieli się informacjami o swoich podopiecznych, licząc, że zainteresuje ich losem jak największą rzeszę ludzi, którym na sercu leży ich dobro.

Rekordowy atak Rosji tuż przy polskiej granicy. Ponad 700 dronów nad Ukrainą z ostatniej chwili
Rekordowy atak Rosji tuż przy polskiej granicy. Ponad 700 dronów nad Ukrainą

W nocy z wtorku na środę rosyjska armia przeprowadziła największy jak dotąd zmasowany atak na Ukrainę, wystrzeliwując aż 728 dronów i 13 rakiet. Głównym celem był Łuck w obwodzie wołyńskim, położony zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od granicy z Polską.

Pilny komunikat IMGW. Oto co nas czeka z ostatniej chwili
Pilny komunikat IMGW. Oto co nas czeka

Nad Polskę będzie napływała bardzo wilgotna masa powietrza polarnego morskiego. Na przeważającym obszarze kraju środowisko atmosferyczne zmieni się na chłodniejsze. Intensywne deszcze w centrum i na południu kraju stwarzają ryzyko powodzi, na niektórych obszarach obowiązuje III stopień zagrożenia.

Intensywne opady w Polsce. W ministerstwie sztab kryzysowy z udziałem premiera z ostatniej chwili
Intensywne opady w Polsce. W ministerstwie sztab kryzysowy z udziałem premiera

Na środę rano w siedzibie MSWiA zwołano sztab kryzysowy w związku z zapowiadaną kumulacją opadów deszczu. W posiedzeniu sztabu wziął udział premier Donald Tusk, szef MON Władysław Kosiniak-Kamysz, szef MSWiA Tomasz Siemoniak, minister infrastruktury Dariusz Klimczak i minister Marcin Kierwiński.

REKLAMA

Dr Adam Cyra: Kadra dowódcza ZWZ/AK więziona w KL Auschwitz

W 1995 r. z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy AK z Okręgu Śląskiego przy wejściu do bloku nr 15 na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, w którym mieści się wystawa, zatytułowana „Walka i martyrologia narodu polskiego w latach 1939 – 1945”, została odsłonięta tablica pamiątkowa z następującym napisem: „W hołdzie żołnierzom AK i ludziom niosącym pomoc więźniom. Towarzysze walki 1995”.
Brama Auschwitz Dr Adam Cyra: Kadra dowódcza ZWZ/AK więziona w KL Auschwitz
Brama Auschwitz / Wikipedia CC BY-SA 3,0 bibi595

W dniu 14 lutego 1942 r. Związek Walki Zbrojnej przekształcił się w Armię Krajową, która miała rozbudowany konspiracyjny system i posiadała sprawnie działający aparat dowodzenia.

Komenda Główna ZWZ/AK w czasie wojny sukcesywnie rozrastała się, poczynając od kilkuosobowego zespołu w dniu 27 września 1939 r. – do 1195 oficerów, podchorążych i podoficerów w lutym 1944 r. Do tej liczby należy dodać trudną do określenia ilość szeregowych żołnierzy, która zapewne wahała się w granicach 2000 – 3000. Zatem stan personalny KG ZWZ/AK wynosił około 3000 – 4000 ludzi.

Konspiracja i walka musiały pociągać straty w szeregach żołnierzy podziemia. Było to wkalkulowane w ryzyko przyjętej postawy wobec niemieckiego okupanta, tworząc stały element codzienności konspiracyjnej.

Aresztowania wynikały z jednej strony ze sprawności aparatu policyjnego przeciwnika, lecz również przyczynami aresztowań stawały się ludzka niefrasobliwość, brak wyobraźni oraz czasami nieprzestrzeganie podstawowych zasad konspiracyjnych. Straty powodowała także eksterminacyjna polityka okupanta w stosunku do narodu polskiego. Można wskazać wiele przypadkowych aresztowań, zatrzymań w łapankach, a następnie egzekucji czy wywiezienia do obozów koncentracyjnych członków konspiracji, którzy nie zostali przez wroga nigdy zidentyfikowani.

W okresie od marca 1941 r. do lutego 1944 r. sama KG ZWZ/AK straciła w zabitych 457 i aresztowanych 1001 osób. Niewątpliwie słuszny jest pogląd, iż straty KG ZWZ/AK mogły wynosić ponad 1500 żołnierzy, lecz dokładne ustalenia w tym względzie nie są możliwe.

Z tej liczby 38 prominentnych osób zostało osadzonych w KL Auschwitz, z tego 11 spośród nich tam zginęło, 2 po przeniesieniu do innego obozu, 3 w trakcie wojny, a 22 przeżyło (4 zbiegły, 4 zwolniono z obozu, po wojnie 2 osoby zamordowano podczas represji komunistycznych).

Z komend Obszarów i Okręgów, czyli drugiego szczebla dowodzenia, znalazło się w KL Auschwitz 51 osób, z tego w obozie oświęcimskim zginęło 26 osób, co stanowi odsetek ponad 50%, 5 w innych obozach, a 2 podczas wojny w innych okolicznościach (łącznie 33 osoby, prawie 65%), a przeżyło 18, co stanowi odsetek ponad 35%.

Niewątpliwie największe ilościowo straty poniosły Obszary: Lwowski (Okręgi: Lwów, Stanisławów i Tarnopol) i Krakowski (Okręgi: Kraków i Śląsk). Z tego drugiego terenu uwięziono w KL Auschwitz 20 osób, a z tej liczby zginęło 16, czyli 80%.

Z dwóch najniższych poziomów konspiracyjnej struktury organizacyjnej ZWZ/AK, czyli komend Inspektoratów Rejonowych i Obwodów, osadzono w KL Auschwitz 99 osób. Z tej liczby 73 osoby zginęły, a tylko 26 przeżyło. Stąd straty śmiertelne w stosunku do tych, którzy przeżyli, wynoszą 74% do 26%.

W KL Auschwitz łącznie – z różnych szczebli dowodzenia – osadzono 188 członków kadry dowódczej ZWZ/AK. Z tej liczby 140 było oficerami służby stałej i rezerwy Wojska Polskiego, natomiast 48 nie posiadało przygotowania wojskowego. Ich status wykształcenia kształtował się następująco: 57 osób posiadało wykształcenie wyższe (w tym 8 ukończyło wyższe szkoły oficerskie), 116 osób legitymowało się wykształceniem średnim (w tym 37 ukończyły dodatkowo szkołę podchorążych), 2 podstawowe, a w stosunku do 11 osób nie można ustalić danych dotyczących ich wykształcenia. Najstarsza z tych osób urodziła się w 1884 r., a najmłodsza z nich w 1925 r., lecz największa liczba z nich – 71 osób, tj. ponad 40%, urodziła się w przedziale czasowym 1901 – 1910.

Poniesione straty śmiertelne omawianej kadry dowódczej w KL Auschwitz wynoszą 103 osoby (55%), 11 w innych obozach, 7 podczas wojny (łącznie 122 osoby, tj. ponad 65%).

Ustalenie pełnych strat wśród członków KG ZWZ/AK nie było możliwe w czasie trwania wojny, a także nie jest w pełni możliwe dzisiaj. Wykazy strat zamieszczane w meldunkach półrocznych dla Naczelnego Wodza i polskiego rządu emigracyjnego w Londynie były zawsze obwarowywane zastrzeżeniami, że przesłane dane są niepełne. Stwierdzenie to głównie dotyczyło terenu, ale z pewnością w jakiejś mierze można je odnieść również do Komendy Głównej ZWZ/AK.

[Informacje pochodzą z pracy doktorskiej Jerzego Dębskiego „Kadra dowódcza SZP/ZWZ/AK w KL Auschwitz-Birkenau w latach 1940 – 1945”. Książka Jerzego Dębskiego została wydana w 2009 r.]



 

Polecane
Emerytury
Stażowe