Tadeusz Płużański: Kobieta – wywiadowca. Pierwsza Dama Rzeczpospolitej
To jedna z najsłynniejszych Kobiet Niepodległości. Uznanie zawdzięcza własnej działalności, jeszcze zanim na stałe związała się z Józefem Piłsudskim. Obowiązki wobec Ojczyzny łączyła z wychowywaniem dwóch córek, które miała z Marszałkiem – Wandy i Jadwigi.
Urodziła się 12 grudnia 1882 r. w Suwałkach, jako córka Piotra Szczerbińskiego, urzędnika magistratu w Suwałkach oraz Julii Zahorskiej. Rodzice zmarli, gdy miała kilkanaście lat, dlatego była wychowywana przez babkę Karolinę Zahorską i ciotkę Marię Zahorską.
Akcje bojowe
Ukończyła gimnazjum w Suwałkach, kursy handlowe J. Siemiradzkiej, studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 r. rozpoczęła pracę urzędniczki w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli.
W 1904 r. wstąpiła do Polskiej Partii Socjalistycznej. Brała udział w wielu akcjach bojowych. 26 września 1908 r., w ramach grupy Organizacji Bojowej PPS dowodzonej przez Józefa Piłsudskiego, uczestniczyła w ataku na rosyjski pociąg pocztowy pod Bezdanami, nieopodal Wilna, zdobywając ponad 200 tys. rubli.
W 1907 r. aresztowana przez carską policję w Warszawie, jednak zwolniona z braku dowodów. Po przeniesieniu się do Lwowa pracowała w biurze fabrycznym. Działała w Związku Strzeleckim i Towarzystwie Opieki nad Więźniami Politycznymi.
Ślub z Józefem Piłsudskim
Po wybuchu I wojny światowej przydzielona do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady Legionów Polskich, była komendantką kurierek legionowych. Sama przechowywała broń i przewoziła bibułę. Działała w POW, za co została aresztowana przez Niemców w listopadzie 1915 r. i internowana w obozie w Szczypiornie. W 1917 r. wróciła do pracy w POW jako kurierka materiałów wybuchowych i wywiadowca.
Ślub z Józefem Piłsudskim, którego poznała jeszcze w 1906 r., wzięła 25 października 1921 r. w Belwederze. Z Naczelnikiem Państwa miała córkę Wandę i Jadwigę. Mieszkali w willi Milusin w podwarszawskim Sulejówku.
W niepodległej II Rzeczpospolitej realizowała się w pracy społecznej pomagając poszkodowanym i najuboższym. Od 1926 r. zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari.
II Wojna Światowa
Po wybuchu II wojny światowej, wraz z córkami ewakuowała się do Wilna, następnie przez Łotwę i Szwecję do Londynu. Pochowana na cmentarzu North Sheen. Zmarła 31 marca 1963 r. w Londynie. W 1992 r. jej prochy zostały złożone w grobowcu rodzinnym na Starych Powązkach w Warszawie.